اورکلاک CPU چیست؟ بایدها و نبایدها

چندین دهه است که اورکلاک CPU نشانه مشخصی از علاقه‌مندان به کامپیوتر بوده است. حتی با جهش‌های عملکردی بی حد و اندازه در سخت افزارهای محاسباتی، ایده استفاده حداکثری از عملکرد پردازنده همچنان به قوت خود باقی است. اما، آیا در سال ۲۰۲۱ هم باید پردازنده خود را اورکلاک کنید؟

جهش‌هایی که در قدرت محاسباتی به وجود آمده ‌اند، ابزارهایی را برای اورکلاک کردن به روشی ایمن ایجاد کرده ‌اند و پردازنده‌های مدرن خودشان تا حدی اورکلاک شده هستند. در این راهنما، قصد داریم به شما توضیح دهیم که اورکلاک کردن چیست؟ خطرات و مزایای آن را به شما بگوییم و همچنین نشان دهیم که آیا این کار اصلا ارزشش را دارد یا نه.

اورکلاک کردن چیست؟

اورکلاک کردن به معنی افزایش سرعت ساعت پردازنده بیشتر از حد مجاز است. سرعت ساعت، تعداد چرخه‌های پردازشی است که پردازنده می‌تواند در یک ثانیه کامل کند و با واحد اندازه گیری هرتز محاسبه می‌شود. بنابراین، یک پردازنده ۴ گیگاهرتز می‌تواند در هر ثانیه ۴ میلیارد چرخه ساعتی را کامل کند.

اگرچه سرعت ساعت به طور مستقیم تعداد دستوراتی که پردازنده انجام می‌دهد را نشان نمی‌دهد، اما تعداد نسبی دستورات را ارائه می‌دهد. برای مثال، اگر مشکلی وجود نداشته باشد، یک پردازنده ۴ گیگابایتی می‌تواند دستورالعمل‌های بیشتری را نسبت به پردازنده ۳.۵ گیگابایتی کامل کند. به دلیل مسائلی مانند ساختار، سن و تولید کننده پردازنده، این امر همیشه صحت نخواهد داشت. اما قانون کلی اینگونه است و هدف اورکلاک کردن را ساده می‌کند. همچنین می‌توانید پردازنده خود را اورکلاک کنید تا به سرعت به ساعت بالاتری دسترسی پیدا کنید، که به نوبه خود به پردازنده شما امکان کامل کردن دستورالعمل‌های بیشتری را در هر ثانیه می‌دهد.

معمولا پردازنده اصلی را اورکلاک می‌کنند، اگرچه می‌توانید پردازنده گرافیکی (GPU) خود را برای تقویت پردازش گرافیکی اورکلاک کنید. هیچ قانونی در نحوه بالا رفتن سرعت یک پردازنده وجود ندارد و هر پروژه اورکلاک کردن نتیجه متفاوتی خواهد داشت. این امر باعث می شود تصمیم‌گیری شما برای اورکلاک کردن سخت‌تر شود.

اورکلاک کردن: آیا به آن نیاز دارید؟

اورکلاک کردن ممکن است زمان‌بر و گران باشد، به خصوص اگر تجربه کمی در کار با قطعات کامپیوتر داشته باشید. علاوه بر تغییر ضریب، باید تنظیمات ولتاژ، سرعت چرخش فن و موارد مهم و شکننده دیگری را هم تغییر دهید.

پس دقیقا چه زمانی به اورکلاک کردن نیاز دارید؟

مانند موارد بسیار دیگر، این مورد هم به چیزهایی بستگی دارد. گیمینگ یکی از دلایل اصلی برای اورکلاک کردن است و باتوجه به هر بازی ممکن است تفاوت زیادی ایجاد شود. در بازی‌ها، پردازنده برای کنترل هوش مصنوعی/A.I و شخصیت‌های غیرقابل بازی یا NPCs معروف هستند، همچنین پردازش سریع‌تری برای بازی‌های استراتژی بزرگ مانند Civilization VI و سند باکس‌های شبیه سازی مانند Hitman 3 انجام می‌شود.

با این حال، پردازنده شما چیزی بیشتر از A.I. را کنترل می‌کند. هسته‌های یدکی معمولا کار کنترل شبیه سازی موارد مختلف، از لباس گرفته تا انفجارها را انجام می‌دهند و حتی برخی بازی‌ها پردازش صوتی را بر عهده پردازنده  می‌گذارند. این تقسیم کار بسیار عادی شده است، به خصوص که با گذشت زمان تعداد هسته‌های پردازنده‌های مصرفی بیشتر شده است.

در بازی‌هایی که فشار زیادی به پردازنده می‌آورند مانند Hitman 3، اورکلاک کردن تفاوت بزرگی ایجاد می‌کند، اما این امر حتمی نیست. مزایای اصلی بازی‌ها در وضوح تصویر پایین‌تر مشخص می‌شود، که در آن‌ها پردازنده گرافیکی به اندازه کافی تحت فشار نیست. هرچقدر وضوح تصویر بالاتر باشد، بازی بیشتر به پردازنده گرافیکی متکی شده و عملکرد کمی از اورکلاک کردن نشان داده می‌شود. به همین ترتیب، بازی‌هایی که به جای استفاده از هسته‌های سریع‌تر از هسته‌های بیشتری استفاده می‌کنند، مانند Cyberpunk 2077، حتی با پردازنده اورکلاک شده هم بهبود کمی را نشان می‌دهند.

قابلیت‌های دیگر اورکلاک کردن

به جز بازی، اورکلاک کردن می‌تواند عملکرد مدل سازی سه بعدی، ویرایش ویدیو و برنامه‌های ویرایش ویدیو را ارتقاء دهد. اساسا، هر برنامه‌ای که به شدت به پردازنده مرکزی متکی است، تا حد ممکن از اورکلاک کردن بهره‌مند خواهد شد.

مانند گیمینگ، این قوانین روی برنامه‌های دیگر هم اجرا می‌شود. نرم افزارهای خاصی وجود دارند که هسته‌های بیشتر را به هسته‌های سریع‌تر ترجیح می‌دهند، بنابراین سرعت شما از یک برنامه به برنامه دیگر متفاوت است.

با وجود تفاوت بسیار زیاد، به راحتی می‌توان پرسید که آیا اورکلاک کردن اصلا ارزش این همه تلاش را دارد. برای بسیاری افراد، اینگونه نیست. یک اورکلاک متوسط، که بتوانید هر روز و در تمام طول روز آن را اجرا کنید، عملکرد رایانه شما را به طور کلی ارتقاء می‌دهد، اما ممکن است ارزش این همه دردسر را نداشته باشد. اما به هر حال با وجود قطعات پیشرفته، یک اورکلاک متوسط در اکثر موارد عملکرد نهایی را ارتقاء می‌دهد.

اما، این عملکرد اساسا رایگان است. اگر پردازنده‌ای دارید که بتواند %۵ سریع‌تر کار کند، می‌توانید آن را به گونه‌ای تنظیم کنید که از مزایای توان اضافی استفاده کند. به علاوه، اگر بازی‌های متکی به پردازنده را اجرا می‌کنید یا از برنامه‌هایی مانند HandBrake استفاده می‌کنید، اورکلاک کردن -حتی اورکلاک متوسط- باعث ارتقاء قابل توجه عملکرد شما می‌شود.

به طور خلاصه، در حالت عادی نیازی به اورکلاک کردن ندارید، مگر اینکه بخواهید برنامه‌هایی را اجرا کنید که از مزایای اورکلاک کردن بهره می‌برند، در اینصورت نباید خود را از این عملکرد اضافی محروم کنید. با این حال، نباید خیلی شدید عمل کنید. اورکلاک کردن شدید باعث می‌شود طول عمر اجزای رایانه کاهش یافته و ثبات سیستم کم شود. این کار ممکن است ضمانت پردازنده را هم باطل کند. برخی تولیدکنندگان مانند EVGA اورکلاک کردن را نیز تحت ضمانت قرار می‌دهند. برخی دیگر مانند Intel برنامه‌های حفاظتی اختیاری را ارائه می‌دهد که اورکلاک کردن را پوشش می‌دهد. اصلا نمی‌خواهیم بگوییم که اورکلاک کردن کار خوبی نیست، زیرا اورکلاک کردن در حد متوسط اصلا و به هیچ وجه ترسناک نیست، فقط توجه داشته باشید که این کار احتمالا ضمانت اجزای رایانه را باطل می کند.

درباره چقدر سریع‌تر شدن صحبت می‌کنیم؟

پردازنده‌های مدرن خودشان را اورکلاک می‌کنند. Intel و AMD پردازنده‌های خود را به گونه‌ای ساخته ‌اند که در محدوده سرعت‌ ساعت عمل کند، از ساعت پایه تا تقویت شده. اورکلاک کردن DIY پردازنده‌ها باعث می‌شود از محدوده مشخصات اصلی خود خارج شوند، پس زمانی که درباره میزان سریع‌تر شدن پردازنده صحبت می‌کنیم، حد و حصری وجود ندارد.

البته این عدم وجود محدودیت صرفا در شرایط ایده‌آل رخ می‌دهد. گرما دشمن اورکلاک است و هر چه سرعت ساعت خود را بالاتر ببرید، پردازنده‌تان داغ‌تر خواهد شد. میان خنک‌ نگه ‌داشتن پردازنده مرکزی و میزان بهره‌وری از اورکلاک، رابطه مستقیمی وجود دارد. به عنوان مثال اگر بخواهید از پردازنده Threadripper 3990X با ظرفیت ۲.۹ گیگاهرتز تا میزان ۴.۵ گیگاهرتز کار بکشید، احتمال انجام این کار وجود دارد فقط باید تنظیمات خاصی انجام دهید و از نیتروژن مایع برای خنک نمودن پردازنده استفاده نمایید. در واقع اگر یک تراشه مصرفی را در کنار یک خنک‌ کننده دست‌ساز درون کیس قرار دهید، احتمالا به نتیجه خوبی دست می‌یابید.

هر پردازنده کمی با پردازنده دیگر فرق دارد، بنابراین هیچ قانونی وجود ندارد که بتواند تعیین کند تا چه میزان می‌توانید پردازنده خود را تحت فشار قرار دهید. با این حال، اگر قصد دارید هر روز از اورکلاک استفاده کنید باید بدانید که این پیشرفت‌ها حاشیه‌ای هستند. در اکثر موارد، با وجود استفاده از یک خنک ‌کننده مناسب، صرفا سرعت پردازنده بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ هرتز افزایش می‌یابد.

برای این کار به چه چیزی نیاز دارید؟

می‌خواهید چه نوع اورکلاکی انجام دهید؟ قصد دارید تا چه عمقی پیش بروید؟ در اینجا چند ابزار مهم آورده شده است تا بتوانید سطح کار را قضاوت کنید.

پردازنده مرکزی یا یک کامپیوتر خوب

شما باید روی پردازنده مرکزی سرمایه گذاری کنید. مانند یکی از پردازنده‌های سری K از کمپانی Intel یا هر یک از آخرین مدل‌های Ryzen از کمپانی AMD که از اورکلاک پشتیبانی می‌کند. مادربُردی که با اورکلاک سازگار شود نیز مهم است، پس صرفا به دنبال پردازنده نباشید. جدیدترین پردازنده‌ها و مادربُردهای سازگار با اصلاح، اغلب با نرم‌ افزارهایی همراه هستند که جایگزین برخی از ابزارهای زیر می‌شوند. در نهایت اگر می‌خواهید یک کامپیوتر آماده بخرید، حتما ابتدا مشخصاتش را چک کنید تا مطمئن شوید که با اورکلاک کردن سازگار است.

نرم ‌افزار نمایش اطلاعات

برنامه‌هایی مانند CPU-Z به شما اجازه می‌دهند تا به سرعت ساعت پردازنده نگاهی بیاندازید. میزان ولتاژ و سایر عوامل مهم را مشاهده کنید. دانلود یکی از این برنامه‌ها به شما کمک می‌کند که فرآیند اورکلاک کردن آسان‌تر شود.

نرم ‌افزار تست میزان استرس

شما باید میزان استرس پردازنده را تست کنید تا مطمئن شوید که پردازنده‌تان پایدار و ایمن است. برنامه‌هایی مانند Prime 95 ،LinX و AIDA 64 می‌توانند به شما کمک کنند. البته برخی از اورکلاک کننده‌ها ترجیح می‌دهند از چند برنامه برای این کار استفاده نمایند و نتایج را با یکدیگر مقایسه کنند. برنامه‌هایی مانند Real Temp نیز برای پیگیری میزان دمای پردازنده مناسب هستند.

یک واحد خنک کننده

برای اورکلاک‌های شدید، شما باید یک سیستم خنک ‌کننده بهتر را درون کامپیوترتان نصب کنید. به عنوان مثال می‌توانید از یک هیت‌ سینک پردازنده بزرگ‌تر و فن‌های اضافی استفاده نمایید.

یک لپ ‌تاپ یا گوشی هوشمند

این موارد برای بررسی راهنماها و یا تماشای ویدیوهای چگونگی انجام اورکلاک برای اولین بار، ضروری هستند.

این کار چقدر طول می‌کشد؟

از همه مهم‌تر، فرآیند اورکلاک به این بستگی دارد که شما می‌خواهید برای انجام صحیح این کار چقدر وقت صرف کنید. شما می‌توانید با دانلود یک نرم‌ افزار مناسب و تغییر چند تنظیمات، یک اورکلاک سریع و پر طرفدار انجام دهید. اما احتمالا با اینکار مشکلاتی پیش خواهد آمد و ارزشش را ندارد.

یک اورکلاک مناسب و ایمن نیاز به تحقیق دارد. حتی ممکن است لازم باشد تا قطعات اضافی مانند یک خنک ‌کننده بزرگ‌تر تهیه کنید.

پس از انجام کارهای آماده ‌سازی، آزمایشات را آغاز کنید. برنامه‌های مناسب تست استرس را دانلود کرده و تغییرات پردازنده را انجام دهید. این مراحل نسبتا سریع انجام می‌شوند و احتمالا فقط یک ساعت زمان می‌برند. اجرای تست استرس، که بعد از هر تغییر پردازنده انجام می‌شود، چند ساعت طول خواهد کشید. زیرا در این فرآیند، دما و نحوه فعالیت پردازنده جهت بررسی پایداری آن کنترل می‌شود.

هدف این نیست که اورکلاک در طول یک ساعت انجام شود. این یک فرآیند است و جهت اجرای صحیح آن باید چند روز وقت صرف کنید. هدف این است که به یک اورکلاک پایدار دست یابید و از آنجا، اگر می‌توانید و می‌خواهید مولفه‌ها را بالاتر ببرید. برای برخی افراد، یک اورکلاک متوسط صرفا چند ساعت طول می‌کشد. برای دیگران ممکن است این فرآیند در طول چند هفته یا چند ماه انجام شود.

همچنین اگر یک پردازنده AMD دارید، می‌توانید از یک برنامه اورکلاک خودکار مانند ۱usmus Clock Tuner استفاده کنید تا زمان اورکلاک به میزان قابل توجهی کاهش یابد. نکته اصلی این است که تا چه میزان می‌خواهید پیش بروید. همچنین تحقیق و برنامه‌ریزی نیز ضروری است، زمانی که به یک اورکلاک پایدار دست یافتید، نباید دیگر به پردازنده خود فشار بیاورید.

حرف آخر: اورکلاک کردن یا نکردن

امروزه ریسک اورکلاک ‌کردن به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. با این حال برای اینکار به دانش و صبر زیادی احتیاج دارید و همچنین این یک علم دقیق نیست. نتایجی که از این کار به دست می‌آورید با توجه به سطح مهارت، مواد و سخت ‌افزارتان، متفاوت خواهد بود.

اگرچه دستیابی به این عملکردهای اضافی می‌تواند خرابی به همراه داشته باشد، اما برای کسانی که دوست دارند به حداکثر عملکرد دست یابند،‌ دنیای اورکلاک می‌تواند هیجان و لذت بیشتری به زندگی کامپیوتری‌شان اضافه کند. هنگامی که یاد گرفتید چگونه تنظیمات سیستم خود را تغییر دهید و آزمایش‌های پایداری لازم را انجام دادید، ممکن است به اورکلاک مناسب دست یابید و نتیجه تلاش‌هایتان را ببینید.

هیجان با خطر همراه است، بنابراین به شما هشدار می‌دهیم که احتمال دارد پردازنده‌تان را خراب کنید، پس مراقب باشید. این فرآیند برای همه افراد مناسب نیست، بنابراین قبل از اینکه در دنیای اورکلاک غرق شوید، سیستم و منابع مالی خود را ارزیابی کنید. قبل از شروع کار حتما برای یادگیری نحوه مدیریت سخت ‌افزار و استفاده از ابزارهای مناسب، وقت بگذارید.

بیش از حد هیجان ‌زده نشوید. نباید انتظار داشته باشید که اورکلاک، تجربه معمولی کامپیوتری شما را دگرگون کند. علاوه بر آزادی‌های بدیهی، دلیل اصلی اورکلاک کردن، بهبود عملکرد برنامه‌هایی ا‌ست که بر سرعت محاسبه متکی هستند. کسانی که از کامپیوتر برای انجام کارهای پیش پا افتاده مانند نوشتن ایمیل و ویرایش متون استفاده می‌کنند، نباید انتظار تغییرات چشمگیری داشته باشند.

منبع: DigitalTrends